Цагийн жамыг тодруулагч цаасан шувууны үлгэр
Догшин ноён хутагт Дулдуйтын Данзанравжаа
ЦАГИЙН ЖАМЫГ ТОДРУУЛАГЧ ЦААСАН ШУВУУ ХЭМЭЭХ СУРГААЛ" ОРШВОЙ
Гурван эрдэнэд итгэнэ.
Хязгаар газрын нэгэн хүн Төр гэрэлтийн тавдугаар оны барс сарын 18-ны шөнө зүүдэлсэн нь:
Нэгэн хүн цаасан шувуу нисгэж байна. Тэр цагт нэгэн хүмүүн ирээд нисгэгч хүмүүнээс ийн асууруун.
Энэ шувууг хийхэд хямд буюу хэмээвэл
Хямд гэв.
Бас өөр хийхэд хямд юу буй хэмээвээс
Муу үйл хямд гэв.
Ямар юм цөөн буй хэмээвээс
Өөрийн биеийг үл өмөөрөгч хүмүүн цөөн гэв.
Ямар юм олон буй хэмээвээс
Сэрэмжгүй муу заяатан олон гэв.
Ямар юм муухай буй хэмээвээс
Үл мэдэгч муухай гэв.
Юу сайхан буй хэмээвээс
Саруул ухаан сайхан гэв.
Юу хортой буй хэмээхэд
Өст сэтгэл хортой гэв.
Юу тустай буй хэмээхэд
Сайхан сэтгэл тустай гэв.
Юу худал буй хэмээхэд
Энэ нас худал гэв.
Юу үнэн буй хэмээхэд
Гурван эрдэнэ үнэн гэв
Юу муу буй хэмээхэд
Хүний ном үгүй нь муу гэв
Юу сайн гэхэд
Чин сэтгэл сайн гэв.
Энэ цагийн хүний жам ямар гэхэд
Аяа, аяа хуухай энэ цагийн хүний сэтгэлийг санах тутам ертөнц
лүгээ нөхцөхийн чагтага тасран зүрх догдлох мэт энэ бүлгээ.
Бурхныг тахисаар сууж тээршээнэ.
Номыг сонссоор сууж уйдна.
Хуврагтай ханилсаар сууж боолоо хийнэ.
Өөрийн болбоос нохойг ч болов өмөөрнө.
Бусдын болбоос бурхныг ч болов орхино.
Баялаг болбоос дайсныг ч болов аргадна.
Гуйранч болбоос эцэг эхийг ч болов орхино.
Олзтой болбоос биеэ ч хөлсөлнө.
Зориггүй болбоос буянаас ч болов зайлна.
Дурлаваас мэдсээр байж хулгайг ч болов багтаана.
Зохилдвоос адтай ч болов нөхөцнө.
Буруудваас дээдсийг ч болов доромжилно.
Хэрэглэвээс амраг саднаас салахуйд ч үл зовно.
Эс хэрэглэвээс тангаргаа эвдэж, санаа амар сууна.
Дагаваас хов үгээр ч болно.
Зөрчвөөс хааны цаазаас ч давна.
Аяа бас, зарим мэргэд номыг мэддэг хэмээгээд алдрыг эрнэ.
Зарим ноѐд, эрхийг олоод дайсныг хураана.
Зарим баяд эдийн төлөө өөрөө сүйднэ.
Зарим эр атаа заргаар байх юмаа барна.
Зарим эм өөрийн өнгө царайгаар зовно.
Аяа бас, шавь хүн ламыг үл ойшооно.
Түүнчлэн хөвгүүд нь эцгийн үгийг үл сонсоно.
Хүүхэн хүн эхийн сургаснаар үл явна.
Хөвгүүн бээр хураахаас тархаахыг үйлдэнэ.
Хүүхэн хүн эцэг эхээс эрийг илүү өргөнө.
Залуу нь хөгшнөө басна.
Хөгшин нь залуугаа үл тооно.
Идрүүд нь хал барина.
Настнууд нь далд орохыг хүснэ.
Аяа бас, Үйлийг өр мэт үл нягтлана.
Номыг самуун үг мэт үл дурсана.
Үхэхийг унтахын төдий үл санана.
Рашааныг умдааны төдий үл хэрэглэнэ.
Судрыг мөнгө мэт үл хадгална.
Сайн үгийг сонсовч мартана.
Муу үгийг алба мэт зарлана.
Авах болбоос уул мэт боловч чамлана.
Өгөх болбоос нэгэн фун ч болов харамлана
Цухалдбаас өөрөө ч болов боож үхнэ
Нөхөцбөөс хүний төлөө байхад юмаан ч болов барна.
Буяныг худалдааны төдий үл хэрэглэнэ.
Хилэнцэт үйлэнд аяндаа мэргэшнэ.
Итгэсэн саднаас уурлавч салж үл чадна.
Энэрэгч ламыг дуудавч зайлна.
Чөлөө үгүй боловч жил бүр будаа авахаар явна.
Чөлөө байвч авралын оронд мөргөхөөр үл явна.
Дээдсийг асуувч үл хэлнэ
Амрагийг ас асуувч шивнэнэ.
Бусдын гэмийг намрын үүл мэт элбэг үзнэ.
Өөрийн гэмийг нарийн тоосны төдий үл шинжилнэ.
Дээдэстэй зөрчинө.
Нөхөдтэй тэмцнэ.
Доордсыг дарлана.
Аргатай нь авна.
Аргагүй нь алдана
Сайн хүн ганцаардана.
Шалиг хүн омогтой болно
Олонтой учрахдаа ярина
Ганцаар явахдаа дуулна
Үнэн үгтэн омогтны тоонд орно
Башир үгтэн цэцний суудалд сууна.
Эд эвдрэхийг хайрлана.
Эв эвдрэхийг үл хайрлана.
Салалцаад гаслалцана.
Учралдаад хууралцана.
Хүний муу хэлэхээс айна
Сүнс зовохоос үл айна.
Зововч хичээлийг мэлзээнд гаргана.
Жаргах боловч шамдлыг итгэл уншихын төдий үл үүсгэнэ.
Аяа бас, тусын хариуд хор хийх хүн олон
Ачийн хариуг мэдэх хүн цөөн
Хилэнцийг мэдэвч хийх хүн олон
Номыг мэдэвч бүтээх хүн цөөн
Сүсэглэвч зарлигийг үл авах хүн олон
Гэмтнийг үзэвч хагацаж чадах хүн цөөн
Зовлонг танивч үл сэргийлэх хүн олон
Жаргалыг хүсэвч сайн явах хүн цөөн
Зусар үг хэлбээс баярлагчид олон
Өөрийн гэмийг хэлбээс үл гомдогчид цөөн
Эрхэлж муу үгээр тогловоос хадгалагчид олон
Энэрч харамгүй сургаваас авагчид цөөн
Аяа бас, адис авахын урьд, сайн мууг шинжинэ.
Эрдмийг авахын урьд гэмийг харна.
Албанд явахын урьд өөлж туршина.
Өөрөө гарсны сүүлд юу гэхийг туршина.
Хүнд өгөхийн урьд үгүй хэмээн туршина.
Хүнийд очихын урьд хэн буйг асууна.
Сүжиглэхийн хамт сэжиг төрнө.
Эрдмийг эрэхийн хамт гэмийг эрнэ.
Саданд учрахын хамт дайсныг асууна.
Амгалан бүтээхийн хамт зовлонг эрнэ.
Үнэн хэлэхтэй хамт худал үгээр чимнэ.
Нэг зөв явахтай хамт хэдэн буруу явна.
Аяа бас, хариугүй өглөг үл өгнө.
Харгүй сайхан сэтгэлээр үл санана.
Атгаггүй амгалан сууж үл чадна.
Аргачлалгүй явдал үл явна.
Юмыг тоололгүй алба үл гаргана.
Зүгээр суугаад, алдрын төлөө эд мал зарагчид олон
Өвдөж сандравч хайргүй өргөгчид цөөн
Муу үйл үйлдээд үл гэмшигчид олон
Сайн явдлаар яваад баярлагч хүн цөөн
Аяа бас, Хүндлэлийг ямба хэмээнэ.
Ёсыг алба хэмээнэ
Ихэстэй учирваас зусардахыг бодно.
Энгийн нөхөртэй учирваас үг авахыг бодно.
Энэ цагийг олны хэрэг хийх, хүний зовлон хэмээвээс
Цайруу явбаас хүний гарт орно
Хардаж явбаас муу үйл арвидна
Шударга явбаас олонтой үл таарна
Башраар явбаас номтой үл таарна
Чанга хурц явбаас өстөн олон болно
Дуугүй номхон сууваас толгой дээр гарна
Дундуур зэрэг явбаас тэнэг хэмээн сонжлогчид олон
Гуйж хэлбээс эрэмшинэ
Ширүун хэлбээс дордоно
Аргаар хэлбээс баширтай болно
Үнэн хэлбээс ойшоохгүй болно
Худал хэлбээс хүндгүй болно.
Олноос зөвшвөөс санаагаа үл хэлнэ
Ганцаар шийдвээс зөрүүд болно
Магадгүй загнаваас итгэмжгүй болно
Ойр сууваас явдлаас зайлна
Хол явбаас орхив хэмээн санана
Болзоогүй явбаас томоогүйд тооцно
Олон үг хэлбээс чалчаа хэмээнэ.
Дуугүй сууваас ихэмсэгт бодно.
Хянаж хэлбээс хартай хэмээнэ.
Гэмгүйг гэмтэйд ононо.
Гэмтэйг нь гэмгүй өнгөрөөнө.
Эвлэбээс хардана.
Эвдэрбээс гомдоно.
Аяа бас, ганцаар муу явах мөртлөө бусдыг жишээ татна.
Хүний хүчээр сайн яваад гэдрэг эрэмшинэ.
Хүний нэрээр нүүр олоод биед хүчирхэнэ.
Хүний юмаар баяжаад элдэв бардмыг өгүүлнэ.
Дээр явбаас атаархана.
Доор явбаас дарлана.
Энэ цагийн алаглагч ноѐд
Идэгч түшмэд
Хариу бодогч өглөгийн эзэд
Тэмцэлдэгч ардаас эхлэн
Ертөнц ба номын зүг тэвч.
Суудлын төлөө олох нэр
Эдийн төлөө номлох ном
Алдрын төлөө үйлдэх буян
Өглөгийн төлөө шүтэх шавь тэргүүтэн
Муу явдлыг өөрөө үйлдээд
Цагийг муу хэмээнэ.
Арван хар, таван завсаргүй тэргүүтэн, хязгааргүй муу үйл ба
Таван махбодийн хор тэргүүтэн хорлол ба
Найман зовлон тэргүүтэн зовлон ба
Хүн хийгээд хүн бусдын эрх тэргүүтэн
Энэ ертөнцийн орны аль мууг өгүүлж хаа барах
Товчилбоос
Сансрын гянданд үйлээр хүлэгдэж
Мунхагийн харанхуй дотор тачаангүйгээр согтож
Урины мэсийг бариад омгоор хүлэгдэж
Атаагаар энэлэн
Зовлонгийн эвэршээлээр эмгэнэх
Амьтан бүгд хөөрхий
Зүрхэн үгүй энэ насны хавцгайн дотор
Авралын чагтага тасраад
Авах гээхийн нүд тэсэрсэн
Амьтан бүгд хөөрхий
Уурлабаас дуу үл гарах
Баярлаваас олон үг чалчих
Ихсээс мятрах
Багад хөөрлөх
Ичгүүргүй амьтан бүгд хөөрхий
Даарваас хувцас
Халууцваас сүүдэр
Өлсвөөс хоол
Цангаваас унд
Зүдэрвээс нойрын төдий
Өнөө маргаашийн төдий
Туйлбаргүй сэтгэлтэн хөөрхий.
Муу авьяасаар нэрвэгдэж
Оюуны хүчээр сулраад
Аргагүй бологчид хөөрхий.
Тэсэхүйеэ бэрх муу заяанаас гараад
Гайхамшигийн амгалант хүний биеийг олоод
Энэ мэт зовлонгийн үйлийн үрийг эдлэгч
Амьтан бүгд даанч хөөрхий хэмээвэй.
Тэр цагт, нөгөө хүн ийн асууруун:
Аяа, энэ мэт муу цагт
Үнэнийг санагч хүмүүн ямраар явбаас болох буй хэмээсэнд
Нисгэгч хүмүүн өгүүлрүүн:
Аяа, нөхрийн дээд сэрэмж мөн боловч
Лам, эцэг, эх гурван ачтанаа бүү хард.
Эрдмийн дээд эв мөн боловч
Хилэнцэт нөхөртэй бүү нөхөц
Учраад хэлэлцдэг жам мөн боловч
Хэмжээгүй үг бүү хэл.
Бурханаас илүү аврал үгүй тул
Сүжиглээд дамжиг бүү үйлд
Номоос илүү эрдэм үгүй тул
Суралцаад омог бүү үүсгэ
Хуврагаас илүү өмөг үгүй тул
Хүндлээд гэм бүү эр.
Маныг хорлогч нь нисваанис мөн тул
Сэтгэлийг харуулдаж хориг тавь хэмээвэй.
Тэр хүн бас ийн асуув.
Сургаал хэрэгтэй хүн ямар буй, хэрэггүй хүн ямар буй хэмээсэнд
Нисгэгч хүн өгүүлрүүн:
Үл мэдэгч мунхаг, ухаангүй хүнд сургаал хэрэггүй
Өөрийн биеийг тоосон омогтой хүнд сургаал хэрэггүй.
Өгүүлсэн үгийг үл авагч хүнд сургаал хэрэггүй.
Үзсэний дараагаар мартагч хүнд сургаал хэрэггүй
Бусад хүний гэмийг отогч хүнд сургаал хэрэггүй.
Эгэл хэрэггүй хүсэлд шунагч хүнд сургаал хэрэггүй
Ихэс дээдсээс дутаагч хүнд сургаал хэрэггүй.
Илт үзтэл гангалагч хүнд сургаал хэрэггүй.
Элдэв баширт нөхөртэй ханилагч хүнд сургаал хэрэггүй.
Энгийн гэмгүй нөхөртэй үтээрхэгч хүнд сургаал хэрэггүй.
Эд мал тэргүүтнийг худалдсаар үгүйрэгч хүнд сургаал хэрэггүй.
Их суудлыг хүсэж, нэрэлхэгч хүнд сургаал хэрэггүй.
Энэ ба хойтын явдлын сүүлийг үл бодогч хүнд сургаал хэрэггүй гэвэй.
Учрыг ухах саруул ухаантай хүнд сургаал хэрэгтэй.
Үнэнийг баригч шударга хүнд сургаал хэрэгтэй.
Улмаар буяныг хураагч хүнд сургаал хэрэгтэй.
Очирдар ламын зарлигийг хадгалагч хүнд сургаал хэрэгтэй.
Олон нөхөдтэй таарагч хүнд сургаал хэрэгтэй.
Үхэх, өвдөхийн зовлонг санан айгч хүнд сургаал хэрэгтэй.
Үлэмж дээдийн номыг эдлэгч хүнд сургаал хэрэгтэй.
Өвгөд эмгэдийг өргөгч хүнд сургаал хэрэгтэй.
Сургагч нь:
Зоригоор бус үнэнээр болбоос сургаж болно.
Зориуд бус халамжлах сэтгэлээр болбоос сургаж болно.
Зовлонт үйлээс зайлуулагч болбоос сургаж болно.
Өөрөө эс мэдэвч дээдийн зарлигтай болбоос сургаж болно.
Үлэмж мэргэн эс боловч омог сэтгэлгүй болбоос сургаж болно гэвэй.
Тэр хүн:
Тийм бөгөөс надад мэдэхэд хямд
Хийхэд хялбар
Явахад амар
Санахад томьѐотой
Нэгэн сургаал айлдаж хайрламуй.
Гадна биеийн явдал
Дотоод хэлний үг
Нууц сэтгэлийн чиг
Гурвуулны ерөнхий байдлыг ямар мэт явах буй.
Гадаа амины аж төрөх
Дотоод их бага төрийн нууц явдал
Дээдийн номыг бүтээхийн зэргийг ямар мэт явах?
Жаргах цаг санах санаа
Зовох цагт хатамжлах сэтгэлийг
Надад айлдаж хайрла хэмээсэнд :
Нисгэгч хүн өгүүлрүүн:
Гадаад биеийн явдал гэвэл:
Ёстныг хүндэл
Настныг баярлуул
Ачтанаа өргө.
Бачтанаас зайл.
Сайнаас бүү сал.
Садныг бүү эр.
Олныг бүү арилж.
Огт бүү харамла.
Олон дараагаар хэрэггүй явдлыг бүү арвитга.
Онц зөрүүлхэж, дээдсээс бүү сал.
Муу нөхөртэй бүү нөхөц.
Зүйл бүрийн хувцас бүү өмс.
Зүг тал үгүй бүү гайхуул.
Хэлний өгүүлэх хэмээвээс:
Хэвцийрхэж хэрүүл бүү үүсгэ.
Хэгжүүрхэж омог бүү үүсгэ.
Хэлбэрч олон янз бүү урва.
Саваагүй тохуун үг бүү хэлэлц.
Санамсаргүй үг бүү хэл.
Эвлэж муу санаатантай бүү зөвш.
Эвдэрч олон зан бүү гарга.
Хордож бусдын гэмийг бүү малт.
Ховсорч хэрэггүй үг бүү зөө.
Хуурч элдэв башир бүү хэл.
Хоцорч нөхөр үгүй бүү суу хэмээвэй.
Сэтгэлийн чиг хэмээвээс:
Шинжлэлгуй бүү сэтгэ.
Сэрэмжгүй бүү зальхайр.
Гэнэт нөхрийг бүү итгэ.
Гэндэж хүнээс бүү урьт.
Буруу юмыг бүү өмөөр.
Бузгай дээрэнгүй бүү загна.
Бузар хилэнцийг бүү үүсгэ.
Чөлөөгүй гэж бүү алгас.
Чадал үгүй байж бусдыг бүү дуурай.
Магад дээдсийг олж нөхөрлө.
Муу явдалтнаас насад дутаа.
Санасан бүрийг бүү ярь.
Салах учрахад бүү гомд.
Буянтай санаанаас бүү холд.
Бодь сэтгэлийг бүү март.
Нийтийг товчилбоос:
Самуун хүнтэй бүү учир.
Санасан бүрийг бүү илтгэ.
Тэр энэ гэж бүү эрэлх.
Тэгэх ингэх гэж бүү зарла.
Сонжилбоос бүү уурла.
Сонирхож бүү урва.
Өгвөөс эд мөн.
Сахиваас санваар мөн.
Хүлцвээс хуяг мөн.
Хичээвээс бодь мөн.
Эс мартваас бясалгал мөн.
Мэдвээс билэг мөн.
Мунхаг хүнтэй оролдвоос, үйлийн үрийг үл мэдэх тул өөрөө гутна.
Хүсэлтэй хүнийг чанга хоригловоос, гансрах тул аргаар номхотго.
Ууртай хүнийг ширүүн хэлбээс, аюул болох тул улмаар ухуул.
Омогтой хүнийг дарлаваас, хорсох тул нэр цолоор баясга.
Дээрэнгүй хүнийг хөгжөөвөөс, хэрэг гарах тул их битгий хэрэгс.
Атаач хүнд нүүр эс өгвөөс, гомдох тул сайхан загна.
Харамч хүн нэг ширхэг утсыг ч болов.харамлах тул арилжаа бүү хий.
Зусарч хүнтэй нөхөрлөвөөс, зоргоор сурах тул дорд суудлыг барьж.
Ховч хүнтэй хэлэлцвээс,бусдын гэмийг сонсох тул үгийг битгий итгэ.
Их хүнийг эснүүрдвээс, өмөг үгүй болох тул ѐсын төдий сайхан хүндэл.
Боол хүнийг эс баярлуулбаас, явдал хожимдох тул бага сага юм өг.
Өр бүү хий.
Өглөг бүү тасал.
Хулгай бүү хий.
Ховсоргон бүү загна.
Олноос зөвш.
Онц өөрийн санааг сүүлд гарга.
Хэлбээс бүү буц.
Санаваас бүү март.
Хүнийг нүүрчилж, хэргийг буруу бүү болго.
Хүнд чиг үгүй бүү суу.
Сайхан зан үгүй бүү суу.
Эдгээр хэмээвээс, ертөнцийн ѐсны сургаал болой.
Эдүгээ номны ѐсны сургаал хэмээвээс
Биеийг тороос алдуулсан шувуу мэт, аглагийг шүт.
Хэлийг хятад хивийн зангилаа мэт, алдралт үгүй боо.
Урьдын хийсэн хилэнцээс, хор идсэн мэт хашир.
Магад гарах буянтай сэтгэлийг, амь мэт энхрийл.
Хилэнцэт нөхрөөс, аврага могой үзсэн мэт зайл.
Буяны садныг өөрийн толгой мэт өргө.
Сэтгэлийн эрдмийг, яст мэлхийн гишүү мэт нуу.
Урсгал зөөлөн занг
Мөрний урсгал мэт үргэлжлүүлэн ундрага.
Ганц зоригийг, бууны сум мэт чиглэ.
Гурван эрдэнийн үйлст морь, нохой мэт зүтгэ.
Олон хамаг амьтанд сал онгоц мэт
Боол сэтгэлийг барь.
Тангараг, санваар хоѐрыг, шил толь мэт хайрла.
Өөрийн биеийн гэмийг салхи мэт апдаршуул.
Зөв болбоос дайсныг боловч үйлд.
Буруу болбоос хааны суудалд суувч зайл.
Буян болох болбоос хилэнц мэт боловч үйлд.
Хилэнц болох болбоос буян мэт боловч тэвч.
Үлгэрлэвээс:
Хүнтэй адил боловч, ороолон болбоос бүү учир.
Галзуутай адил боловч, дээдэс төрөлхтөн болбоос шүт.
Түүнчлэн, билиг буй бөгөөс
Эрдэм үл болох юм нэг ч үгүй.
Сүсэг буй бөгөөс
Адис үл гарах юм нэг ч үгүй.
Хичээнгүй буй бөгөөс
Үл бүтэх юм нэг ч үгүй.
Бодь сэтгэл буй бөгөөс
Нөхөр үл болох амьтан нэг ч үгүй хэмээвэй.
Тэр цагт билигтэй бөгөөс юм бүгд эрдэм болох
Учир юу буй? Хэмээсэнд:
Үлгэрлэвээс:
Чулуун хор, эмч хүнд эм
Өвчтөнд рашаан болох
Зүгээр хүнд хор болсон мэт
Шимийг авбаас өчүүхэн юм ч
Их эрдэм болох олон буй.
Хорхой тэжээж авсан шүлс
Магнаг болохыг үзэгтүн.
Энэ үест:
Билиг, сүсэг, хичээнгүй, бодь дөрөв
Ялгал, оньс, эрдэм, сайн дөрөв
Үүнийг номлох зүйл эгээршгүй боловч
Олонх нь гарын хөтөлбөрөөс сурч болох
Товчийн төдий өгүүлбээс:
Сүсэг үгүй бөгөөс бурхныг шүтэж үл чадна.
Бурхныг шүтэж эс чадваас, зарлигийг дагаж үл чадна.
Зарлигийг эс дагаваас, ишийн эрдмийг үл олно.
Түүнийг үл олбоос, онол үл төрнө.
Тэр хоѐр үгүй бөгөөс, авах гээхийн алин ч үгүй буруудна.
Хичээнгүй үгүй бөгөөс, туурвисан үйл хэрэггүй өнгөрнө.
Бодь сэтгэлтэй хүмүүн
Нялх ч болов олныг айлгана.
Хорлох сэтгэлтэй хүн
Идэр хүчтэй боловч дайсныг арвитгана.
Алаг үгүй сэтгэлтэй хүнийг
Амьтан бүхэн өрөвдөнө.
Бус бас жаргах цагт
Ташуурал үгүй, сэтгэлийг дар.
Хайртай хэмээгч дотуурчилсны нэр.
Хилэгнэх хэмээгч, уурын нэр.
Жаргах хэмээгч, нойрын нэр.
Их хурц хэмээгч, омгийн нэр.
Харилхана хэмээгч, атааны нэр.
Өнгийг өгүүлж хэлбээс:
Мөн чанар нь таван хорын нэр буй.
Өвчин бага боловч үхлийн шалтгаан.
Будаг бага боловч өнгө урвуулахын шалтгаан.
Буян бага ч болов туслахын шалтгаан.
Гал бага ч болов, түлэхийн шалтгаан.
Нүгэлт нөхөр хол ч болов хорлохын шалтгаан.
Бусдын өргөмжлөлийн үгэнд хөөрөлгүй
Насад өөрийн сэтгэлийг нам дарж явтугай.
Сайн муу хоѐрыг, сэтгэлээс ялгадаг.
Тус хор хоѐрыг, үйлдвэрээс таньдаг.
Үнэн худал хоѐр, сүүлдээ тодордог.
Жаргал зовлон хоѐр, өөрийн үйлээс болох тул
Сэтгэлийг шантрал үгүй
Буянтай сэтгэлийг хадгалбаас, үхэвч санаа амар буй.
Учир үгүй цааз үл байна.
Уг үгүй үр үл байна.
Санал үгүй үг үл хэлнэ.
Саадгүй буянаас үл хожидох тул
Үйлдвэр юу үйлдэвч
Шалтгааныг шинжил хэмээвэй.
Тэр цагт нөгөө хүн
Товч нь юу буй хэмээсэнд
Нисгэгч хүн өгүүлрүүн:
Аврал бүгдийн товч лам мөн.
Санваар бүгдийн товч сэрэмж мөн.
Буянтай сэтгэлийн товч бодь сэтгэл мөн.
Үзэл бүгдийн товч үнэн үзэл мөн.
Санаа бүгдийн товч мөнх бус мөн.
Ном бүгдийн товч сэтгэлийг номхотгох мөн.
Таван махбод бүгд
Огторгуй махбодид хурна.
Таван хор бүгд
Мунхаг сэтгэлд хурна.
Билиг, бэлгэ бүгд номын төвийн билиг, бэлэгт хурна.
Дурдаж мэдвээс сансар нирваан бүгд сэтгэлийн чанараас үл давна.
Үлгэрлэвээс:
Хоосон хумхийн тоос цугларсаар
Арвидваас шороо болно.
Шороо арвидваас, уул болно.
Чийг арвидваас ус болно.
Манан арвидбаас үүл болно.
Туйпуу арвидбаас балгад болно.
Түүнчлэн бие үгүй хоосон сэтгэл
Буруудваас нисваанис болно.
Нисваанис арвидваас там боловсорно.
Зөвдвөөс буянт мөр болно.
Буян арвидваас, бурхан болно.
Энэ мэт элдэв зүйлийн үзэгдэгч, бүгд шүтэн барилдлага.
Үзэгдлийн төдий хоосон хэмээхийн агаарт
Зүүд замхрав хэмээн хэдэн
Сайн, муу, үнэн, худал үгсийг
Наадмын төдий бичсэн.
Энэ цагийн жамыг тодруулагч Цаасан шувуу хэмээгдэх сургаал төгсөв.
Ом сайн амгалан болтугай.
Очирдар багшийн адиститээр
Онол бүгдийн эцэст хүрч
Орчлонгийн далайг ширгээж гэтлэн
Номын биеийг олох болтугай.
эх сурвалж: http://ulaanbaatarbuyan.mn
