Өнөөдөр их сургуулийн ангийн охинтойгоо messenger-ээр холбогдлоо. Ойрд харагдаж үзэгдээгүй, энээ тэрээ гээд л жаахан юм бичилцэж байгаад Солонгост байгаа Солонгос хүнтэй сууж байгаа гэж байна... жаахан гайхлаа, дургүй ч хүрэх шиг... ганц хоёр тиймэрхүү үг хэлээд тавьчлаа. Харин урдаас "Тэгээд насаараа ганцаараа явах ёстой юм уу" гэж байхийн. Тэгэсгээд л гараад явчлаа. Ер нь би юу хэвчив дэ гэж бодлоо, өө тэгээд намайг болох болохгүй юм хэллээ гээд юу ч өөрчлөгдөх биш. Гэхдээ л тухайн үед хэлмээр санагдаад байсан юм.
Дараа нь тэр охиныг ямархуу хүүхэд байсан талаар жаахан бодлоо. Юу ч хамаагүй тоглоом шоглоомоор ганц 2 үг хэлэхэд л шууд итгэдэг, онигоо ярихад хамгийн сүүлд ойлгодог, амвдралын талаар мэдлэг муутай нэгэн байсан да. Ямар сайндаа л бэлгэвч гэдгийг мэдэхгүй, биднээс асууж элэг авах дөхдөг байлаа. Хотод өсөж төрсөн, хөдөө гэхээр л бараг зэрлэг хүмүүс амьдардаг маягийн юм ярьчих гээд байдаг нэг ёсондоо амьдрал мэдэхгүй эрх танхил, гар нь цагаан хотын охин байлаа. Манай ангийн нэг залуутай үерхэж эхэлсэн боловч тэгэсгээд салсан. Янз бүрийн уулзалт цуглаан, Есүс маягийн юманд их яваад байдаг байсан. Тэгээд Korea руу явсан. Тэгээд л тэр ...
Хүний амьдралд юу ч тааралдаж болох, хэн ч таашгүй л дэ. Гэхдээ л бодоод байхнээ тэр охин өнгө мөнгөнд хууртдаггүй юмаа гэхэд эх оронч сэтгэлгээ муутай гадныханд урвах , уусах магадлалтай ч юм шиг санагдсан. Миний буруу ч байж болох юм.
Ер нь хүүхдээ хар багаас нь төрж өссөн газар нутаг, туулж өнгөруулсан түүхийн үнэний талаар маш сайн мэдлэгтэй болгох хэрэгтэй гэж боддог. Дөрвөн хананы дундаас гарч үзээгүй, TV-ийн өмнө сууж өссөн хотын унаган хүүхэд харь нутагт очоод үзэж харсан зүйлдээ сатаарч, самуурч, уусаж, урвах магадлал өндөртэй байж болох. Харин хар багаасаа эх орон гэж юу байдгийг яс маханд нь шингэтэл ойлгуулж өгөх хэрэгтэй. Үзэсгэлэнт байгаль, уул ус, ургамал мод, ан амьтнаа харж, хүннү-ээс эхлээд Монгол үндэстний туулж ирсэн их түүхээ сайтар уншиж, эх орон гэсэн өөрийн бат суурь мэдлэгтэй болсон хүүхэд харь нутагт урвах явдал гаргахгүй байх учиртай. Битүү хашаан дотор тэжээл идэж өссөн адуу хаана ч очсон тэндээ аятайхан байгаад л байна байх. Харин тал нутаг, онгон байгаль, эх орон Монголдоо төрж өссөн адуу хаана ч очсон нутаг руугаа гүйдэг билээ.
Сүүлийн үеийн хүүхдүүдээс эх орныхоо сэдвээр асуулт асуухад маш муу үнэлгээ авч байгаа. Далайтай хамгийн ойрхон аймгийн нэр, Чингис хааны хөвгүүдийн нэрс, Хятан гэгдээд байсан хүмүүс хэн байсан, Монголчууд яагаад Мажийн дарлалд орсон, яаж яваад тусгаар улс болон үлдэж чадсан зэргийг мэдэхгүй байж Америкийн кино од хэнтэй гэрлээд салсан, ямар кино хэдэн саяын орлого олсон, billboard-н эхний 10-т ямар дуучны ямар дуу яваа, Солонгосийн serial кино-уудын тухай дэлгэрэгүй мэдээлэл зэргийн маш сайн мэдээд байгаа.
Хүүхэдтэй болж эцэг эх болох гэдэг нэг талаараа эх орон, үнтэстнийхээ өмнө том хариуцлага хүлээж байгаа хэрэг юм. Монголын эх оронч үрс маш олон болтугай!
Wednesday, October 11, 2006
EQ + LQ > IQ ба даяаршлал
(Бажууд Б.Дөлгөөн)
Бүү гунь, бүү шантар: томъёо өөрчлөгдсөн
Өмнө нь хүмүүсийг дотор нь ухаалаг, ухаан муутай хэмээн ангилж, IQ гэж оюуны потециалын хэмжүүрийг хүртэл гаргаж ирэн үүнийгээ олон төрлөөр хэмжих гэж хүн төрөлхтөн олон тестүүд зохиожээ. Хүнд мэдээж гений гэх аав ээж, өвөг эцгээс өвлөж авсан эд байдаг боловч өнөөдөр энэ IQ ганцаараа юу ч биш юм. Тиймээс мунхаг тэнэг төрсөндөө толгойгоо шааж суудаг цаг өнгөрч, өнөөдөр шинэ томъёо гарч ирсэн нь EQ + LQ бөгөөд нийлбэр нь EQ + LQ > IQ юм. Нэг өгүүлбэрээр махчилж хэлбэл та сэтгэлийн тэнхээтэй бөгөөд ажилсаг бол оюуны потенциал ихтэй залхуу нэгнээс илүүтэй аж жаргалтай амьдарч чадна гэсэн үг.
LQ буюу хөдөлмөрийн хэмжүүр
LQ нь labour quotient гэдгийн товчлол бөгөөд та өөрийн эрмэлзэлдээ хэр их хөдөлмөр зардагийн шалгуур гэж хэлж болно. Гар хөдөлбөл ам тосдоно гэж Монгол ардын үг байдаг. Үнэхээр ухаантай боловч залхуу байвал боломжоо ашиглан дээшилж дэвших талаар сансны ч хэрэггүй юм. Энд хөдөлмөр гэхээр заавал хар ажилаар төлөөлүүлж ойлгох биш харин таны зорилтынхоо төлөө гаргаж буй хичээл зүтгэл, мэрийлт чармайлтыг хэлж байна. Мэдээж зохистой хөдөлмөр нэмэгдэх хэрээр “ганц тоон” дээр хувь хүний чадвар дээшилж, үндэстний хэмжээнд буюу “олон тоон дээр” бол бүтээмж нэмэгдэж, улмаар улс орны өрсөлдөх чадвар сайжирдаг.
Ажилдаа хайнга хандаж, мэргэжлээсээ түр зуур амс хийвээс л тэрний оронд ажиллах хүн Англи Америкаас байтугай Энэтхэг, Хятадаас гараад л ирнэ гэдгийг Америкийн Бродвэйн гудамж, Английн Банкны гудамжинд алхлах мэргэжилтэнгүүд бүгд мэднэ. Тийм ч учраас хормын төдий хугацааг ч үр бүтээлтэй өнгөрөөхийг бодно. Энгийн үйлдвэрийн ажилчдын хувьд ч гэсэн сэтгэлгээний өөрчлөлт бүрэлдэн бий болж эхэлж байна. Жишээ нь бидний эчнээ мэдэх IBM корпораци өмнө нь ажилчиддаа ажилд нь үлдээх баталгаа гаргаж өгдөг байсан бол харин одоо ажилчид нь эргээд IBM-дээ “би IBM–ийн шаардлагад нийцсээр байх болно” гэсэн баталгааг өгдөг болсон байна. Энэ юу гэсэн үг вэ гэвэл, компани нь ажилчиддаа мэдлэгийн сан руу хандах боломж олгодог харин тэр боломжийг ажилчид нь алдалгүй ашиглаж байх ёстой. Ажилчин нь өөрийнхөө чадварын дээшлүүлэхгүй л бол компани чинь чамайг авч ажиллуулах өдөр болгонд чамайг бусад олон ажилчидтай болоод гадна ажилд орно гэсэн хүмүүстэй жишиж байж ажлуулдаг болоод байгаа хэрэг.
Тиймээс ч өмнө нь хүүхдээ оройн хоолоо идэхгүй байвал “цаана чинь мянга мянган хүмүүст хоол олдохгүй өлсгөлөн явж байна шүү дээ” гэдэг байсан тэр үе ард хоцорч харин “миний хүү гэрийн даалгавраа хийхгүй бол цаана чинь чиний ирээдүйн ажлын байранд өрсөлдөхөөр хэдэн сая хүмүүс зүтгэж байна шүү” гэх үе иржээ.
EQ буюу сэтгэлийн тэнхээ
Emotion quotient-ийг товчилж EQ болгосон бөгөөд таны сэтгэлийн тэнхээ гэж хэлж болохоор юм. Яг хэрхэн яаж хэмждэгийг хэлэхэд ихээхэн нуршуу тул энгийнчлэн энд тайлбарлъя. Хүний амьдралд аливаа бэрхшээл тулгарахад хүн бүр түүндээ өөр өөрөөр хандаж, түүийгээ давж гарах арга барил нь хүртэл өөр өөр байдаг. Харин бэрхшээл тохиолдсон, асуудалтай тулгарсан үедээ хүн сэтгэлийн тэнхээтэй байх тусмаа асуудлыг хурдан шийдэж, бэрхшээлийг амар давдаг. Сэтгэлийн тэнхээ гэдэг нь хүнд төрөхөөс заяасан мэт ойлгогдох боловч уг ёсондоо бол хүний өдөр тутмын бэлтгэл, амьдралын зам мөрөөс шалтгаалдаг юм.
Америкийн АйВи Лигид багтдаг, номер нэгд тооцогддог коллежуудаас компани, корпорациуд ажилчин авахдаа дуртай байдаг. Энэ нь нэг талаар эдгээр коллежуудад багшилж байгаа багш нар сайн байдгаас шалтгаалах боловч нөгөө талаар оюутнууд нь тухайн компаниудын илүүтэйгээр сонирхон тавьдаг шалгуур болох ачаалал, стрессийг даван гарч чаддаг чадвартай болчихсон, түүнд бэлтгэгдчихсэн байдаг байна. Нэг ёсондоо их сургуульд сурж буй дөрвөн жилд мэргэжлээрээ сурахаас гадна ирээдүйд ажлын ачааллаас үүдэх сэтгэлийн хямралыг давах чадвараа дээшлүүлж байгаа явдал юм. Хийж буй ажиллдаа, хичээллэж буй номондоо сонирхолтой байх тусам хүн илүүтэйгээр хичээж тэр хэмжээгээр хөгжиж, мэдлэг нь нэмэгдэж байдаг. Мэргэжил бүхэн гоё гэдэг шиг аливаа ажилд сонирхолтой бөгөөд суралцах юм их бий. Гэхдээ ямарваа нэг ажлыг эхлэхэд л хамгийн хэцүү байдаг юм. Мэс заслын эмч болох хүн заавал ч үгүй толгой эргэм химийн томъёоны дунд эхний хоёр гурван жилийг элээж байж л цааш өөрийн сонирхож, дурлаж явдаг мэс засалдаа мэргэшинэ. Сэтгэлийн тэнхээ гээч ид шид хүнд заяахаас гадна хүн өөрөө өөрийгөө түүнд бэлтгэж, түүнд суралцаж болдог ажээ. Нэг жишээ авахад Грект болсон Афины олимпын 8 хүнтэй завьны төрөлд оролцсон Америкийн багийн гишүүд бүгд бие бялдарын болоод сэтгэл зүйн асар өндөр бэлтгэлтэйгээр оролцож дэлхийн рекордыг эвдэж Гинессийн номонд бичигджээ. Ганцхан бие бялдарын хөгжилөөр шалгагдах байсан бол Герман, Английн гээд эн тэнцэхүйц багууд энд олон байсан юм.
Боломж
Даяаршлын энэ үед боломж хэзээ язааныхаас илүүтэй байна. Хэрвээ таны комъпютер интернэт-д холбогдсон бол та байгуулгынхаа баланс-г яаж гаргахаас авахуулаад гэрийн нөхцөлд тэсрэх бөмбөг хүртэл яаж хийхийг мэдэж болно. Таныг би гранат хийж тэсэл гэж байгаа хэрэг биш харин Интернет гэдэг мэдээллийн сангаас олдохгүй юм үгүй болсныг л хэлэх гэсэн юм. Үүнийг ашиглаж л чадвал, гарч буй өөрчилтийг мэдэрч л сурвал даяаршлын давалгаанд бид алзахгүй ээ. Гэвч залуу хүний амьдралд олон бэрхшээл тохиолдож болно. Сэтгэл санааны, санхүүгийн гээд олон дарамт учирч л байдаг. Үүнийг даван гарч боломжийг ашиглахад хүч хөдөлмөр, сэтгэлийн тэнхээ хэрэгтэй. Дүгнэлтийн оронд Софтбанк компаний ерөнхий захирал Сон Масаёшигиийн 2004 онд NHK-р хэлсэн үгийг энд дамжуулая гэж бодлоо. Тэрээр “...Залуус минь, бэрхшээлгүй юм гэж байхгүй бөгөөд юм хийе гэсэн хүн заавал хана мөргөх хэрэгтэй болдог. Мөргөсөн ханаа даваад гардаг, гэвч дахиад л хана мөргөдөг. Харин нэг мэдэхэд мөргөх хана намсаад ирэхийг, хамгийн гол нь чи өөрөө өөрчлөгдөөд ирэхийг мэдэх болно...” гэсэн билээ.
Зөвхөн авъяастай төрсөн, удмын ухаантай, угийн толгойтой нэг нь амжилт гарган ажилдаа ахидаг гэсэн ойлголт түгээмэл байсан цаг өчигдөрхөн. Гэтэл тэр цаг нэг л мэдэхэд улиран одож, энэ сэтгэлгээ ч аль хэдийн хоцрогджээ.
Бүү гунь, бүү шантар: томъёо өөрчлөгдсөн
Өмнө нь хүмүүсийг дотор нь ухаалаг, ухаан муутай хэмээн ангилж, IQ гэж оюуны потециалын хэмжүүрийг хүртэл гаргаж ирэн үүнийгээ олон төрлөөр хэмжих гэж хүн төрөлхтөн олон тестүүд зохиожээ. Хүнд мэдээж гений гэх аав ээж, өвөг эцгээс өвлөж авсан эд байдаг боловч өнөөдөр энэ IQ ганцаараа юу ч биш юм. Тиймээс мунхаг тэнэг төрсөндөө толгойгоо шааж суудаг цаг өнгөрч, өнөөдөр шинэ томъёо гарч ирсэн нь EQ + LQ бөгөөд нийлбэр нь EQ + LQ > IQ юм. Нэг өгүүлбэрээр махчилж хэлбэл та сэтгэлийн тэнхээтэй бөгөөд ажилсаг бол оюуны потенциал ихтэй залхуу нэгнээс илүүтэй аж жаргалтай амьдарч чадна гэсэн үг.
LQ буюу хөдөлмөрийн хэмжүүр
LQ нь labour quotient гэдгийн товчлол бөгөөд та өөрийн эрмэлзэлдээ хэр их хөдөлмөр зардагийн шалгуур гэж хэлж болно. Гар хөдөлбөл ам тосдоно гэж Монгол ардын үг байдаг. Үнэхээр ухаантай боловч залхуу байвал боломжоо ашиглан дээшилж дэвших талаар сансны ч хэрэггүй юм. Энд хөдөлмөр гэхээр заавал хар ажилаар төлөөлүүлж ойлгох биш харин таны зорилтынхоо төлөө гаргаж буй хичээл зүтгэл, мэрийлт чармайлтыг хэлж байна. Мэдээж зохистой хөдөлмөр нэмэгдэх хэрээр “ганц тоон” дээр хувь хүний чадвар дээшилж, үндэстний хэмжээнд буюу “олон тоон дээр” бол бүтээмж нэмэгдэж, улмаар улс орны өрсөлдөх чадвар сайжирдаг.
Ажилдаа хайнга хандаж, мэргэжлээсээ түр зуур амс хийвээс л тэрний оронд ажиллах хүн Англи Америкаас байтугай Энэтхэг, Хятадаас гараад л ирнэ гэдгийг Америкийн Бродвэйн гудамж, Английн Банкны гудамжинд алхлах мэргэжилтэнгүүд бүгд мэднэ. Тийм ч учраас хормын төдий хугацааг ч үр бүтээлтэй өнгөрөөхийг бодно. Энгийн үйлдвэрийн ажилчдын хувьд ч гэсэн сэтгэлгээний өөрчлөлт бүрэлдэн бий болж эхэлж байна. Жишээ нь бидний эчнээ мэдэх IBM корпораци өмнө нь ажилчиддаа ажилд нь үлдээх баталгаа гаргаж өгдөг байсан бол харин одоо ажилчид нь эргээд IBM-дээ “би IBM–ийн шаардлагад нийцсээр байх болно” гэсэн баталгааг өгдөг болсон байна. Энэ юу гэсэн үг вэ гэвэл, компани нь ажилчиддаа мэдлэгийн сан руу хандах боломж олгодог харин тэр боломжийг ажилчид нь алдалгүй ашиглаж байх ёстой. Ажилчин нь өөрийнхөө чадварын дээшлүүлэхгүй л бол компани чинь чамайг авч ажиллуулах өдөр болгонд чамайг бусад олон ажилчидтай болоод гадна ажилд орно гэсэн хүмүүстэй жишиж байж ажлуулдаг болоод байгаа хэрэг.
Тиймээс ч өмнө нь хүүхдээ оройн хоолоо идэхгүй байвал “цаана чинь мянга мянган хүмүүст хоол олдохгүй өлсгөлөн явж байна шүү дээ” гэдэг байсан тэр үе ард хоцорч харин “миний хүү гэрийн даалгавраа хийхгүй бол цаана чинь чиний ирээдүйн ажлын байранд өрсөлдөхөөр хэдэн сая хүмүүс зүтгэж байна шүү” гэх үе иржээ.
EQ буюу сэтгэлийн тэнхээ
Emotion quotient-ийг товчилж EQ болгосон бөгөөд таны сэтгэлийн тэнхээ гэж хэлж болохоор юм. Яг хэрхэн яаж хэмждэгийг хэлэхэд ихээхэн нуршуу тул энгийнчлэн энд тайлбарлъя. Хүний амьдралд аливаа бэрхшээл тулгарахад хүн бүр түүндээ өөр өөрөөр хандаж, түүийгээ давж гарах арга барил нь хүртэл өөр өөр байдаг. Харин бэрхшээл тохиолдсон, асуудалтай тулгарсан үедээ хүн сэтгэлийн тэнхээтэй байх тусмаа асуудлыг хурдан шийдэж, бэрхшээлийг амар давдаг. Сэтгэлийн тэнхээ гэдэг нь хүнд төрөхөөс заяасан мэт ойлгогдох боловч уг ёсондоо бол хүний өдөр тутмын бэлтгэл, амьдралын зам мөрөөс шалтгаалдаг юм.
Америкийн АйВи Лигид багтдаг, номер нэгд тооцогддог коллежуудаас компани, корпорациуд ажилчин авахдаа дуртай байдаг. Энэ нь нэг талаар эдгээр коллежуудад багшилж байгаа багш нар сайн байдгаас шалтгаалах боловч нөгөө талаар оюутнууд нь тухайн компаниудын илүүтэйгээр сонирхон тавьдаг шалгуур болох ачаалал, стрессийг даван гарч чаддаг чадвартай болчихсон, түүнд бэлтгэгдчихсэн байдаг байна. Нэг ёсондоо их сургуульд сурж буй дөрвөн жилд мэргэжлээрээ сурахаас гадна ирээдүйд ажлын ачааллаас үүдэх сэтгэлийн хямралыг давах чадвараа дээшлүүлж байгаа явдал юм. Хийж буй ажиллдаа, хичээллэж буй номондоо сонирхолтой байх тусам хүн илүүтэйгээр хичээж тэр хэмжээгээр хөгжиж, мэдлэг нь нэмэгдэж байдаг. Мэргэжил бүхэн гоё гэдэг шиг аливаа ажилд сонирхолтой бөгөөд суралцах юм их бий. Гэхдээ ямарваа нэг ажлыг эхлэхэд л хамгийн хэцүү байдаг юм. Мэс заслын эмч болох хүн заавал ч үгүй толгой эргэм химийн томъёоны дунд эхний хоёр гурван жилийг элээж байж л цааш өөрийн сонирхож, дурлаж явдаг мэс засалдаа мэргэшинэ. Сэтгэлийн тэнхээ гээч ид шид хүнд заяахаас гадна хүн өөрөө өөрийгөө түүнд бэлтгэж, түүнд суралцаж болдог ажээ. Нэг жишээ авахад Грект болсон Афины олимпын 8 хүнтэй завьны төрөлд оролцсон Америкийн багийн гишүүд бүгд бие бялдарын болоод сэтгэл зүйн асар өндөр бэлтгэлтэйгээр оролцож дэлхийн рекордыг эвдэж Гинессийн номонд бичигджээ. Ганцхан бие бялдарын хөгжилөөр шалгагдах байсан бол Герман, Английн гээд эн тэнцэхүйц багууд энд олон байсан юм.
Боломж
Даяаршлын энэ үед боломж хэзээ язааныхаас илүүтэй байна. Хэрвээ таны комъпютер интернэт-д холбогдсон бол та байгуулгынхаа баланс-г яаж гаргахаас авахуулаад гэрийн нөхцөлд тэсрэх бөмбөг хүртэл яаж хийхийг мэдэж болно. Таныг би гранат хийж тэсэл гэж байгаа хэрэг биш харин Интернет гэдэг мэдээллийн сангаас олдохгүй юм үгүй болсныг л хэлэх гэсэн юм. Үүнийг ашиглаж л чадвал, гарч буй өөрчилтийг мэдэрч л сурвал даяаршлын давалгаанд бид алзахгүй ээ. Гэвч залуу хүний амьдралд олон бэрхшээл тохиолдож болно. Сэтгэл санааны, санхүүгийн гээд олон дарамт учирч л байдаг. Үүнийг даван гарч боломжийг ашиглахад хүч хөдөлмөр, сэтгэлийн тэнхээ хэрэгтэй. Дүгнэлтийн оронд Софтбанк компаний ерөнхий захирал Сон Масаёшигиийн 2004 онд NHK-р хэлсэн үгийг энд дамжуулая гэж бодлоо. Тэрээр “...Залуус минь, бэрхшээлгүй юм гэж байхгүй бөгөөд юм хийе гэсэн хүн заавал хана мөргөх хэрэгтэй болдог. Мөргөсөн ханаа даваад гардаг, гэвч дахиад л хана мөргөдөг. Харин нэг мэдэхэд мөргөх хана намсаад ирэхийг, хамгийн гол нь чи өөрөө өөрчлөгдөөд ирэхийг мэдэх болно...” гэсэн билээ.
Subscribe to:
Posts (Atom)